BAPN formuleert sterke ambities voor de Europese Kindgarantie

In 2024 organiseert het Belgische Voorzitterschap een uitwisseling met de verschillende Europese ministers rond de Europese Kindgarantie. BAPN werkte mee aan de opmaak van de agenda van deze Europese top en zette zich schrap om bij deze evaluatie de stem van mensen in armoede te laten klinken.

De Europese Kindgarantie vereist dat alle EU-landen hun aanpak ter bestrijding van kinderarmoede vanuit nationale actieplannen realiseren rond toegankelijkheid van onderwijs, kinderopvang, huisvesting, gezondheidszorg en gezonde voeding. België engageerde zich in haar nationaal actieplan om samen met de deelstaten tegen 2030 het aantal kinderen met risico op armoede of sociale exclusie te verminderen met minstens 93.000.

In mei 2024 organiseert het Belgische Voorzitterschap een uitwisseling met de verschillende Europese ministers rond obstakels, knelpunten en successen. BAPN zet zich schrap om bij deze evaluatie de stem van mensen in armoede te laten klinken. BAPN werkte mee aan de opmaak van de agenda van deze Europese top door deel te nemen aan voorbereidende sessies, op uitnodiging van de POD MI. Tijdens deze thematische seminaries brachten de verschillende deelstaten van België een stand van zaken van hun respectievelijke kinderarmoedeplannen. Middenveldpartners, waaronder het BAPN, kregen ruim de kans om op deze beleidsplannen feedback te geven en kritische voorstellen te formuleren. Op het slotevent van 18 december wordt het voorstel van agenda gefinaliseerd. Federaal armoedeminister Karine Lalieux wordt geappelleerd om haar Europese collega-ministers aan te zetten tot een sterker Europees kinderarmoedebeleid.

Luik 1 Onderwijs en Opvang

Europese doelstelling

• Gratis en effectieve toegang tot voor-en vroegschoolse educatie en opvang voor jonge kinderen
• Gratis en effectieve toegang tot onderwijs (inclusief schoolactiviteiten)

Aanbevelingen BAPN

• • Kinderopvang moet een hefboom zijn in armoedebestrijding en mag niet enkel beschikbaar zijn voor werkende gezinnen (de economische functie). Om de sociale en pedagogische functie van de kinderopvang te garanderen, moeten voldoende personele en werkingsmiddelen worden vrijgemaakt.
  • In principe moet onderwijs gratis zijn en dienen alle kinderen en jongeren te beschikken over de noodzakelijke (digitale) leermiddelen. Financiële belemmeringen (vb. schoolreizen en extra activiteiten) en niet-financiële drempels (vb. administratie, wachtlijsten, procedures) moeten aangepakt worden. Onbetaalde schoolfacturen moeten ethisch ingevorderd worden en mogen geen instrument van uitsluiting zijn.
  • Door brugfiguren, vertrouwenspersonen en ervaringsdeskundigen in armoede in te zetten wordt de (culturele) kloof tussen opvang/onderwijs en de thuiswereld van kwetsbare gezinnen verkleind en de participatie van ouders aan het schoolleven vergroot.
  • Een buurtgerichte aanpak en inplanting zorgt voor verbinding, vertrouwen, nabijheid en schakelmogelijkheden naar vrije tijd, sport en cultuurbeleving.
  • Bijzondere aandacht dient te gaan naar kinderen zonder wettig verblijf.

Luik 2 Gezonde voeding

Europese doelstelling

• Gratis en effectieve toegang tot minstens één gezonde maaltijd per schooldag
• Effectieve toegang tot gezonde voeding

Aanbevelingen BAPN

Voedselhulp is geen duurzame oplossing en speelt in de kaart van de schadelijke agro-industrie.

• • Er dient een kwaliteitskader ontwikkeld te worden voor noodhulp en voedselprogramma’s in functie van een meer respectvolle, menswaardig aanpak.
  • Om het recht op gezonde, betaalbare voeding te garanderen, is een omslag nodig naar duurzaam voedselbeleid met minimale negatieve impact op het milieu en maximale gelijkheid om het recht op menswaardige inkomens en betaalbare, gezonde voeding te waarborgen.
  • Er dient gratis toegang te zijn tot gezonde, duurzame warme maaltijden en tussendoortjes voor elk kind op school.
  • Een systeem van sociale voedselzekerheid moet voedselgelijkheid en voedselsoevereiniteit garanderen.

Lees hier ons uitgebreide standpunt ‘Betaalbare, gezonde en duurzame voeding voor iedereen : Pleidooi voor voedselgelijkheid en voedselsoevereiniteit in de strijd tegen kinderarmoede’.

Luik 3 Gezondheidszorg

Europese doelstelling

• Gratis en effectieve toegang tot gezondheidszorg

Aanbevelingen BAPN

Uitstel en/of afstel van gezondheidzorg is de realiteit voor de meeste mensen in armoede. Daarnaast leiden gezondheidsproblemen tot nog meer verarming. Beschermingssystemen dienen gezondheidsongelijkheid te vermijden en te bestrijden in plaats van ze te beheersen.

• • Zorgverleners focussen te vaak op hun eigen specialisatie. Deze fragmentarische aanpak moet plaats maken voor een generalistische manier van werken via toegankelijke eerstelijnszorg, waar ook geestelijke gezondheidszorg bereikbaar is.
  • Geografische spreiding en bereikbaarheid van gezondheidszorg zijn belangrijk, daarom zijn investeringen in wijkgezondheidscentra en andere vormen van buurtgerichte gezondheidsvoorzieningen essentieel.
  • Europa en de lidstaten moeten dringend werk maken van een universele gezondheidsdekking die ervoor zorgt dat éénieder toegang heeft tot kwaliteitsvolle gezondheidsdiensten die hij nodig heeft, zonder hierbij financiële moeilijkheden te ondervinden. (Target 3.8 van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen).
  • Ook mensen met precaire verblijfsstatuten dienen toegang te hebben tot alle vormen van noodzakelijke gezondheidszorgen. Zie hieromtrent het pleidooi voor de hervorming van de Belgische procedure ‘Dringende Medische Hulp’ in het BAPN- Manifesto 2023.
  • Consultaties bij de huisarts moeten gratis zijn, ongeacht de leeftijd van de patiënt. Deze maatregel is al van toepassing in de meerderheid van de Europese landen. Deze mag echter niet afhankelijk gemaakt worden van het hebben van een vaste huisdokter, zoals bijvoorbeeld het Globaal Medisch Dossier (GMD) in België. Deze ‘preventieve’ maatregel houdt immers het risico in dat deze als een sanctie zal gelden voor personen die, omwille van uiteenlopende redenen gelinkt aan hun levensomstandigheden, niet in regel zijn met hun GMD. Ook bij tandarts zien we dit type van “preventieve sanctie” in de verplichte jaarlijkse consultatie als voorwaarde tot terugbetaling, met nefaste gevolgen voor de tandzorg van mensen in armoede.
  • Voor kinderen en jongeren onder de 18 jaar dienen alle gezondheidszorgen, niet enkel de consultaties bij de huisarts, gratis te zijn. Gezondheidsongelijkheid begint in de vroege kindertijd en de gevolgen van onbehandelde gezondheidsproblemen wegen vaak zwaar door in gans het leven. Zowel preventieve, maar ook curatieve zorg en de aankoop van noodzakelijk materiaal moeten volledig gedekt zijn.
  • De toegang tot voorgeschreven mediatie moet worden gegarandeerd via gratis geneesmiddelen in bepaalde omstandigheden, waarbij rekening wordt gehouden met de realiteit en de specifieke noden van kwetsbare groepen.
  • Gynaecologische zorg en hygiëneproducten moeten beter bereikbaar en betaalbaar zijn voor kwetsbare vrouwen. Dit geldt in het bijzonder voor éénoudergezinnen, waarbij de moeder haar gezondheidszorgen vaak uitstelt om te kunnen voorzien in de gezondheidsbehoeftes van de kinderen. Lees hier ook binnekort ons advies rond menstruatie-armoede
  • Flankerend bij dit alles moeten maatregelen getroffen worden zodat het probleem van overconsumptie door het voorschrijfgedrag van sommige zorgverstrekkers vermeden wordt.
  • De verplichte derdebetalersregeling in België dient verder uitgebreid en veralgemeend te worden en behoeft tevens een Europese verankering. Automatisering van rechten en sociale voordelen – zoals bijvoorbeeld de Belgische verhoogde tegemoetkoming – is cruciaal om non take up te vermijden en zorg betaalbaar te maken.
  • Europa en de lidstaten moeten werk maken van een betere transparantie van gezondheidskosten o.a. m.b.t. het conventiestatuut van dokters en de tarieven die men toepast.
  • Er moet ook een sterkere regulering komen van de kosten en supplementen die worden aangerekend door specialisten en ziekenhuizen.

Luik 4 Huisvesting

Europese Doelstelling

• Effectieve toegang tot adequate huisvesting

“Europese regelgeving is vaak beter in het beschermen van de winst die wordt gemaakt op de huizenmarkt dan op het beschermen van de mensen die een dak boven hun hoofd nodig hebben.” EU-rapporteur Kim Van Sparrentak

Onderzoek van Eurofound toont aan dat niet-passende huisvesting de Europese economie 195 miljard EUR per jaar kost. Steeds meer mensen in de EU komen in de problemen om huisvesting te betalen en besteden hieraan een disproportioneel deel van hun inkomen. Alleenstaande ouders en grote gezinnen, maar ook jongeren die op eigen benen willen staan, zien dat hun inkomen niet toereikend is om commerciële verhuur te betalen, maar vaak te hoog is om in aanmerking te komen voor sociale huisvesting.

Aanbevelingen BAPN

• • Om te verhinderen dat kwetsbare gezinnen overgeleverd blijven aan ongezonde en slechte woningen (vaak verhuurd door huisjesmelkers), dient Europa minimumnormen voor bewoonbare huisvesting op te leggen gebaseerd op WHO-richtlijnen.
  • Europese huisvestingssteun dient zich te vertalen in een forse inzet op sociale huisvesting en huursubsidies als antwoord op de stijgende huisvestingskosten ten gevolge van hogere energiekosten en inkomstenongelijkheid. Men moet hierbij vermijden dat toelatingsvoorwaarden tot het bekomen van huisvestingssteun, zoals lokale binding en taalkennis, kwetsbare groepen uitsluiten.
  • Naast de huurders, moeten ook de kopers in kwetsbare situaties wettelijk beschermd worden.
  • Het succesvolle Housing First-beleid moet in gans Europa worden versterkt.
  • De EU-fondsen om de energie-efficiëntie van woningen te verbeteren moeten terechtkomen bij mensen met een laag inkomen en hen tevens beschermen tegen toekomstige stijging van energieprijzen.
  • In België wordt de solidariteit van het samenwonen tussen mensen afgeremd door de negatieve gevolgen op het bedrag van de sociale uitkering. Tegelijk staan woningen leeg, terwijl men er wel zijn adres heeft. De afschaffing van het onrechtvaardige statuut samenwonende zal hieraan verhelpen.
  • In de strijd tegen dak- en thuisloosheid moet bijzondere aandacht besteed worden aan kinderen en jongeren, wiens aandeel in de daklozenpopulatie onrustbarend stijgt.

Lees hier onze aanbevelingen voor een efficiënte strijd tegen dak- en thuisloosheid.